“THOU SHALL NOT KILL”, iyan ang pang-limang utos ng Diyos.

No ifs or buts.

Para sa simbahan, Diyos lang ang pwedeng bumawi ng buhay. Pati nga mismo ang estado ay wala ring  karapatang pumatay. Kaya yun, na-revoke ang death penalty law.

Kahit walang kaduda-dudang (beyond reasonable doubt) napatunayan ang karumal-dumal na ginawa ng isang taong puno ng kahayupan, sorry but nothing will justify murder in the Eyes of God.

E paano kaya sa mata ng batas?

Lahat ba ng pagpatay ay may karampatang parusa?

Buong puso na lang ba nating iaalay ang ating mga tiyan kapag dumadaan tayo sa eskinita para saksakin ng mga drug addict at holdaper na halang ang kaluluwa?

O pinapayagan ka ba ng batas para ipagtanggol ang iyong sarili?

Siyempre naman. Tao lang tayo. Iba kasi ang pananaw ng ating batas kung ikukumpara sa pananaw ng simbahan sa paksang ito. Kung sa simbahan ay Diyos lang ang nararapat na bumawi ng buhay, ang batas naman ay kinikilala ang most basic human instinct —-> survival. Iyan ay ang ipagtanggol ang sarili kahit kapalit din ay buhay.

NGUNIT, SUBALIT, DATAPWAT…bago mo armasan ang iyong sarili at pagbabarilin lahat ng makitang holdaper sa daan, makinig ka muna.  Mahigpit ang pamantayan bago masabing ganap na self-defense ang kaso mo. Hindi porket tinawag kang “panget” ng kapitbahay mo, ay pwede mo na siyang chop-chopin. It takes more than that.

Dapat kumpleto mong ma-satisfy ang elemento ng justifying circumstances para hindi ka sumabit.

Ano-ano ba ang mga ito? Isa-isahin natin:

1. Unlawful aggression

Ito ang pinaka-importante. Kailangan hindi lang basta  aggression (sorry wala akong maisip na katumbas sa tagalog, i-google niyo na lang), dapat unlawful.

Ibig sabihin, may gagawin siya sa iyong labag sa batas rin tulad ng pagpatay o pagnanakaw. Ngunit, kung hinuhuli ka ng pulis dahil may warrant of arrest laban sayo at lumaban ka dahil may baril yung pulis, hindi unlawful aggression yun kasi may legal na basehan ang pulis para gamitan ka ng dahas para ipatupad ang warrant of arrest.

Kailangan din may actual aggression or imminent danger thereof. Hindi kathang isip lang. Kung masama ang tingin sa iyo ng kapitbahay o officemate mo, na parang kakainin ka ng buhay, hindi dahilan yun para ilabas mo agad ang swiss knife mo at gilitan siya sa leeg. Pabayaan mo na, crush ka lang nun.

2. Reasonable necessity of the means employed to prevent or repel it

Mahirap paniwalaang self-defense ang kaso mo kung sandaang stab wounds ang tinamo ng kalaban mo. Dapat yung tama lang para maiwasan ang unlawful aggression. Kung isang saksak lang kailangan para maka-takbo ka pwede na yun (kesa wala, joke ). Last resort lang ang pumatay kung talagang kinakailangan.

3. Lack of sufficient provocation on the part of the person defending himself.

At syempre dapat hindi ikaw ang nagsimula. Hindi ka pwede pumunta sa balwarte ng kalaban mo na may dalang balisong at maghamon ng away, ngunit nung nalaman mong may 9mm pala siya ay bigla mo na siyang inundayan ng saksak baka kasi maunahan ka, see you in court na lang.

So ‘yan, isipin at isapuso ang mga ito.  Kung kulang ng isang elemento ang kaso mo, kulong ka pa rin pero mitigated , may bawas ang parusa.

Pero kung makaka-iwas ay iwasan mo, please lang. Hindi kailangang pumatay para ipangtanggol ang inyong sarili. Maaring abswelto ka sa mata ng batas ngunit may pananagutan ka pa rin sa Mata ng Diyos.

————————————————–

“Freedom came my way one day
And I started out of town, yeah!
All of a sudden I saw sheriff John Brown
Aiming to shoot me down,
So I shot – I shot – I shot him down and I say:
If I am guilty I will pay.

Oh, now, now. Oh!
(I shot the sheriff.) – the sheriff.
(But I swear it was in self-defense.)
Oh, no! (Ooh, ooh, oo-oh) Yeah!
I say: I shot the sheriff – Oh, Lord! -
(And they say it is a capital offence.)
Yeah! (Ooh, ooh, oo-oh) Yeah!”

I Shot The Sheriff – Bob Marley

ARAW NG PASKO. Araw para isarado ang daan at pabahain ng alak ang kalye. Buong kapitbahay sa barangay ang inimbitahan mo. Kahit sino pwede, Pasko naman e. Pwera lang sa kapitbahay mong mayabang na pulis na si Bruno. Abusado sa kapangyarihan kaya marami siyang nakaaway sa lugar ninyo at ang karamihan ay ilag sa hambog na pulis. Pati nga alaga niyang aso pumunta sa iyo para magpa-ampon.

Ilang case ng beer ang nakapila na pinareserba mo pa kay Aling Iseng dahil alam mong magkakaubusan sa dami ng sunog baga sa inyo. “Red Horse lahat walang San Mig Light, pambading lang yun”sabi mo sa mga kapitbahay mo. Ngunit ang totoo niyan ay gusto mo bagsak agad ang lahat at makatipid, kaya samahan mo pa ng Tanduay para siguradong tulog sila sa pasalubong na tagay. “Kung pwede lang cyanide para tapos”, pabiro mo pa.

Ang saya ang inuman. Ang sarap ng usapan. Paulit-ulit ang kanta ng Black Eyed Peas sa utak mo. “I got a feeling, that tonight is gonna be a good night, that tonight is gonna be a good good night…”

Kalagitnaan na ng gabi sabay naalala mo na kabibili mo nga  pala ng videoke sa Raon. Napatingin ka sa bahay ni Bruno at mukhang walang tao, “siguro naka-duty sa Pasko ang gago”. Kaya nilabas mo ito at mas nabuhayan pa ang grupo ng nakita at sigaw ng “KAMPAY!” sabay agaw ng makulit mong pinsan sa mikropono at pindot  ng numero ng paboritong kanta.

“Ito ang aking masterpiece”, payabang na sabi ng pinsan mo at lumabas sa screen ang kantang “MY WAY”. Unang stanza ng kanta ay ok naman, hindi na nga tumitingin sa TV ang pinsan mo. Halatang kabisading-kabisado at memoryado ang bawat lyrics.

Dahil puro malakas ang binili mong alak – na sadya para matapos nang maaga ang inuman- ay maaga ring naulol ang mga bisita mo pati na si Insan. Kaya pagdating sa chorus ay daig pa si Regine Velasquez kung bumirit. Makabasag ear drums. Parang pinupunit na yero. Kaya laking pasalamat mo na patapos na ang kanta, eto na… “AND I DID IT…MMMMMYYYYY WAAAAAAAAYYYY!”

BANG! BANG! BANG!

Nabingi ka sa lakas ng putok at napamura, “Sino yung nagpaputok?! Tang-ina sa isang linggo pa ang bagong taon!” Natahimik ang lahat at nakita mo na lang na nakahandusay ang pinsay mo sa lupa at naliligo sa sarili niyang dugo. Lumingon ka at nakita mong may hawak na baril si Bruno na gusot-gusot ang buhok. Magbiro ka na sa lasing, huwag lang sa bagong gising.

Tinuro mo si Bruno at sabay sigaw ng “Ayun!, Yung tarantadong pulis yung bumaril kay Insan. Hulihin nyo!”

Pumasok ka sa loob ng bahay at nilabas ang Jungle Bolo habang ang mga kasama mo ay pumulot ng dos por dos at malalaking bato patungo sa mayabang na pulis. Dahil sa ispiritu ng alak ay lumakas ang loob ninyo at nagulantang si Bruno kaya hindi na nakalabit ang gatilyo ng baril. Taga, hampas, bayo. Taga, hampas, bayo.

Parang eksena sa Matrix. Si Neo pinagtutulungan ng libo-libung Mr. Smith.  Pero buti pa sa Neo nadepensahan ang sarili, etong si Bruno —- gulay. Daig pa punching bag. Lahat ng nandoon ay nilabas na ang galit na kinikimkim sa hambog na pulis. “Pagkakataon ko na ‘to”, bulong sa sarili. Kaya kahit bulagta na sa lupa ay tuloy-tuloy parin ang taga at bayo. Mahirap na, baka gumising pa at kumuha ng armalite.

Matapos ang ilang minuto ay sumigaw ka ng “Tama na! Tama na!” at huminto ang lahat. Matapos pagbigyan ang bugso ng damdamin ay biglang natauhan ang lahat ng nakita ang walang malay na katawan ng pulis at hindi na makilala sa inabot na taga at bugbog. “Siya pa ba yan?” sabi ng isa. Hindi na umubra ang tama ng Tanduay at Red Horse. Daig ninyo ang binuhusan ng malamig na tubig na may yelo nang tumambad sa inyong harapan ang ginawang krimen. Dumating ang mga Tanod at mga pulis at dinampot kayong lahat, at tahimik naman kayong sumuko.

Nang nilitis na ang kaso ang depensa ng abugado mo sa korte ay “defense of a relative”. Habang ang mga kapitbahay mo naman “defense of a stranger” ang sigaw.

“May pag-asa ba kami Attorney?”ang tanong mo nang nagkausap kayo habang binibisita ka para kunan ng Affidavit.

“Mahirap kaso nyo.” Ang tapat sayo ng abugado sabay bunot ng cellphone para magtext.

“E pinagtanggol ko naman ang pinsan ko. Ganon din ginawa ng mga kapitbahay ko.” Katwiran mo.

“Ang batas ay hindi tayo binabawalan ipagtanggol ang sarili, ang ating kamag-anak at pati na rin ibang tao. Pero dapat masunod lahat ng elemento na binigay ng batas para masabing justified.” Habang tuloy sa pag-text si Attorney.

“Oo, nabasa ko yan sa Blog ni Tito Boy. (1) Unlawful aggression; (2) Reasonable necessity of the means employed to prevent or repel it; at saka (3) Lack of sufficient provocation on the part of the person defending himself.”Payabang mo pang ibinida.

Napahinto sa pag-text si Attorney at napakunot ang noo. Wari’y hindi makapaniwala na may alam ka rin kahit papaano. “Self-defense yun, may kaunting pinagkaiba yan sa defense of a relative at defense of a stranger.” Sabay pakawala ng sangkatutak na Ingles:

“Anyone who acts in defense of a relative, must comply with the  first and second requisites, in case the provocation was given by the person attacked, that the one making defense had no part therein.”

Hindi pa nakontento at bumanat ulit. “While anyone who acts in defense of the person or rights of a stranger, must also comply with the first and second requisites and that the person defending be not induced by revenge, resentment, or other evil motive.”

“E hindi naman ako nag-provoke sa hayup na pulis na yun. Si Insan siguro dahil sa “My Way”, kahit nga ako nainis sa kantang yun e.” Katwiran mo.

“Siguro yung mga kapitbahay ko ‘induced by revenge, resentment, or other evil motive’, kasi talaga namang maangas yung pulis na yun kaya badtrip kami sa kanya.”

“Sige sabihin na natin na walang ‘sufficient provocation’ sa parte mo pero hindi mo parin na-‘satisfy’ ang second requisite. Tignan mo, maaring may ‘unlawful aggression’ dahil binaril niya ang pinsan mo. Pero hindi ‘reasonable’ ang means employed” Paliwanag ni Attorney.

“Hindi ‘reasonable’? E may baril yung tao tapos kami itak, kahoy at bato lang” Napataas ang boses mo.

“Noong simula reasonable, pero nung tumagal, massacre na ginawa ninyo. Inamin mo sa akin na bulagta na yung pulis pero tuloy parin kayo sa paghataw. Na-repel na yun unlawful aggression noong mga unang banat ninyo at dapat hindi niyo na tinuloy-tuloy. Sa tingin mo matapos mo siyang tagain sa dibdib ay makakakuha pa siya ng mahabang baril sa loob ng bahay niya para gumanti. Sa puntong bumagsak na siya sa lupa, wala nang unlawful aggression. Hindi defense ang ginawa mo kundi revenge”

“Maari ko lang mapangako sa iyo ay baka bumaba sentensiya mo dahil sa mitigating circumstance under Article 13 paragraph 5 ng Revised Penal Code.”

Malamang hindi mo pa alam ang bagay na ito kasi hindi pa nababanggit ni Tito Boy sa Blog niya. Marahil sa susunod na post. Ngunit habang nakikinig ka sa paliwanag ng abugado mo ay parang sinasakluban ka ng langit at lupa. Naisip mo ang pamilya mo at mga pangarap mo sa buhay.”

“Maaring alam ko na ang batas pero hindi ko sina-puso”, banggit mo sa sarili.

Dahil sa “My Way” nasira ang lahat…

—————

“Revenge is an act of passion; vengeance of justice. Injuries are revenged; crimes are avenged.” - Samuel Johnson

“AH WALA ‘TO, NAHULOG LANG AKO SA HAGDANAN,” ang sinabi ng babae matapos makita ng kanyang mga kaibigan ang pasa sa buong katawan.

“Alam ko magbabago rin siya, ako kasi may kasalanan kaya ako sinaktan.”

Pilit na tinatago, pinagtatanggol at pinagtatakpan.

Ngunit hanggang saan hahantong ‘to? Hihintayan pa ba niyang magsara ang kanyang mata sa bubog?

Kailangan pa ba niyang makitang sinasaktan din ang kanyang mga anak, bago siya magising?

E, pano kung sa dalas ng pambubogbog ay nagdilim ang kanyang paningin at napatay ang kanyang walang kwentang asawa?

May pananagutan ba siya sa batas?

Eto ang tinatawag na Battered Woman Syndrome (BWS).

Ang BWS ay bagong konsepto sa ating batas. Ito ay kasama RA 9262 o “Anti-Violence Against Women and their Children” ang batas na naglagay sa ating mga lalaki bilang second class citizen.

Ayon sa RA 9262, ang babaeng merong BWS ay walang pananagutan sa batas, kriminal man o sibil, kahit kulang ang elemento ng self-defense. Tinalakay natin ang tatlong elemento ng self defense: (1) Unlawful aggression, (2) Reasonable necessity of means employed  at (3) Lack of sufficient provocation.

Alam natin na dapat lahat ng elementong nabanggit ay kumpleto, kundi bagsak mo ay sa kalaboso. Pero lahat ay may exception, at eto ang BWS.

Ano ba BWS?

Ang BWS ay ang sintomas na makikita sa isang babaeng nabubuhay sa relasyon na kung saan lagi siyang sinasaktan ng kanyang kinakasama upang ipagawa ang bagay na hindi niya gusto.

Dapat ang pananakit ay mangyari ng dalawang beses o higit pa. Kapag ginawa siyang punching bag ng ikalawang beses at hindi pa rin natauhan, masasabing ang babae ay meron nang BWS.

Ang mga babaeng may BWS ay may karaniwang katangian tulad ng pagiging mababa ang tingin sa sarili (low self-esteem), may tradisyonal na pagtingin sa tahanan na kung saan ang lalake ang nasusunod at emosyonal na umaasa sa kanyang kinakasama.

Ang mga babaeng may BWS ay naniniwalang sila ang dahilan o tumatanggap ng responsibilidad kung bakit sila sinasaktan at bulag na umaasa na magbabago pa ang kanyang asawa o karelasyon at bubuti pa ang kanilang sitwasyon.

CYCLE OF VIOLENCE

Ang BWS ay may karakter na tinatawag na “cycle of violence” na nahahati sa tatlong yugto (3 Phases):

1) Tension-Building Phase –  Ito ay ang maliliit na pananakit na ginagawa sa babae. Konting mura, batok at kanti. Ang babae sa ganitong yugto ay nagpapakita ng mahabagin ugali (kind and nurturing behavior) sa pamamagitan ng hindi pagpalag o gumawa ng protesta upang hindi na lumala ang pagtatalo.

Ngunit ang totoong nangyayari, na hindi alam ng babae, ay pinapahiwatig niya sa kanyang kinakasama na ayos lang siyang abusuhin at pagbuhatan ng kamay.

Kaya imbes na maiwasan ang pagtatalo ay lumalala pa ang sitwasyon. Tumaas ang tensiyon at tuloy ang pang-aabuso at sinasaktan pang lalo ang babae.

Dahil sa lumubha ang sitwasyon, ang babae ay hindi na nagsasalita at tumahimik na lang (withdraws emotionally). Ngunit sa hindi niya pagsalita, mas nagiging bayolente at mapanakit ang lalaki. Kapag ang pananakit ay hindi na ma kontrol (spiral out of control), papasok ito sa pangalawang yugto.

2. Acute Battering Incident – Sa ganitong yugto, talagang bugbugan na. Nabasag na ang pula. Mata lang ang walang latay.

Parang laban ni Pacman at Cotto. Feeling ng lalake ay siya si Pacman. Ang ganitong yugto ay humahantong sa malubhang gulpehan at minsan pagbuwis ng buhay.

Hindi na kontrol ng babae ang kanyang kapalaran at ang lalake na lang ang maaring tumapos sa pahirap na kanyang ginagawa.  Maiisip ng babae na hindi na makikinig kahit sa anong paliwanag ang kinakasama at anumang paglaban ay magpapalala pa lalo ng sitwasyon.

Kaya yun, wala na siyang masasabi kundi “Oh my gulay!”

Sa lupit ng kanyang tinamo, hindi na niya halos maramdaman ang sakit ng mga suntok, tadyak at batok, ngunit maari niyang maalala ang bawat detalye ng boxing pagkatapos ng laban. Pumasok sa isipan niya na mas malakas (physically) ang kayang kinakasama kaya wala nang saysay pa ang lumaban.

Siguro kapag natauhan na si loko o  napagod rin kaka-flying kick at kaka-somersault, kaya inihinto na rin niya ang “SmackDown” . Dito na papasok ang susunod na yugto.

3) Tranquil Period – Matapos maghalo ang balat sa tinalupan, dahil sa nagawa, magpapakita ng awa at pagsisisi ang lalake. Aamuhin ang kinakasama na kamukha na ni Dela Hoya matapos gulpihin ni Pacquiao. Sasabihin ng lalaki na babawi siya sa ginawa at hindi na ulit gagawin ang Smackdown, sabay tulo ng luha sa pisngi na parang maamong tupa.

Syempre, ang babae naman ay mananalig sa sinasabi ng kayang kinakasama. Naniniwala ang babae na siya lamang ang tanging “anchor” ng “emotional stability” ng lalake. Mararamdaman ng babae ang pag-iisa at desperasyon ng lalake kaya naiisip niya na siya ang may responsibilidad na pangalagaan ang relasyon. Naiisip ng babae na kailangan siya ng lalake.

Ang ganitong yugto na mataos na pagsisi at pagbabati (remorseful conciliation) ang pinakamahirap na karanasan para sa babae psychologically kung saan siya ay nagdudusa.

Pero ang totoo ay maliit o walang nang pagkakataon para magbago ang lalake lalo na kung mananatili ang babae sa ganong relasyon. Karaniwan ay magpapatulong lang ang lalaki sa isang propesyonal kapag iniwanan na siya ng babae bilang paraan para siya ay bumalik uli.

Kaya kung titignan, sa totoo lang, ang nang-aabuso at inaabuso ay kailangan ang isa’t-isa emotionally. Ang lalake para sa kanyang “nurturant behavior” at ang babae para sa kanyang “foregiveness“.

Underneath this miserable cycle of “tension, violence and forgiveness,” each partner may believe that it is better to die than to be separated. Neither one may really feel independent, capable of functioning without the other.

Lufet…

BWS AS A DEFENSE

Hindi porket may BWS ang isang babae ay may karapatan na siyang tagain ang kayang kinakasama habang natutulog o putulan ng ari. Aray ko po!

Hindi man kumpleto ang elemento ng self-defense, dapat ay meron ang mga ito:

1) Ang bawat isang yugto ng cycle of violence ay napatunayan na nangyari sa dalawa o higit pang pagkakataon bago ang krimen.

2) Ang final acute battering episode bago ang krimen ay nagdulot sa babae na maisip na nanganganib na ang kanyang buhay (actual fear of an imminent harm) laban sa nambubugbog na kinakasama, at talagang naniniwala ang babae na dapat siyang gumamit ng pwersa upang sagipin ang kanyang buhay (honest belief that she needed to use force in order to save her life).

3) Sa oras ng pagpatay, ang nambubugbog ay maaring magbigay ng matinding pananakit (posed probable grave harm) sa babae – na hindi kinakailangan na immediate or actual – base sa mga dati pang pangyayari o insidente ng pambubugbog.

NOT IMMEDIATE OR ACTUAL

Kung mapapansin hindi kailangan ang immediate or actual threat sa BWS. Eto ang pinagkaiba sa ordinaryong self-defense.

Sa ordinaryong self-defense, dapat ay talagang may ginagawang masama at labag sa batas ang napatay sa nakapatay para ma-justify.

Sa BWS, “pose probable grave harm” ay sapat na dahil iba na ang utak o estado ng pag-iisip ng babaeng lagi nang binubugbog.

Lagi na siyang takot at talagang para sa kanya ay naiisip niya na sasaktan siya at maari siyang mapatay ng kanyang kinakasama dahil dati na niya itong nagawa, kahit sa totoo lang, ang intensiyon lang talaga ng lalake ay kurutin siya sa singit dahil sa wakas ay maglaladlad na siya.

Kaya yun, napatay si mokong.

CONCLUSION

Kaya para sa mga martir, huwag mo nang hintaying mapatay ka o patayin mo siya. Hindi na magbabago yan, maniwala ka.

Para sa mga ungas naman diyan, bakit pa kailangang mong manakit? Hindi mo mapapatunayan ang iyong pagkalalake kapag sinapak mo ang kasama mo.

Sabi nga nila, ang babae hindi sinasaktan, kundi minamahal….aw!

————

“Sometimes separation can be a powerful attention-getting boundary if you’re fully ready to use it.”

-Karla Downing, from book “10 Principles for Women in Difficult Marriages”

Source: RA 9262, People vs. Genosa, G.R. No. 135981. January 15, 2004.